تحلیل عاملی تاییدی چیست؟-3 مدل و شرایط و مراحل انجام آن

تحلیل عاملی تاییدی یکی از انواع تحلیل عاملی است. در ابتدا یک شرح مختصری درباره کاربرد تحلیل عاملی تاییدی خواهیم داشت و سپس به تعریف خود تحلیل عاملی روش ها و مراحل آن خواهیم پرداخت.

در بسیاری از پژوهش‌ها به دنبال طراحی ابزاری هستیم که با استفاده از آن ابعاد مختلف عوامل مورد بررسی را شناسایی کنیم. این ابزار می‌تواند پرسشنامه‌ای باشد که با استفاده از آن بتوانیم در جامعه مورد بررسی، میزان اثرگذاری آن ابعاد و عوامل را تعیین کنیم.

به عنوان مثال فرض کنید پژوهشی انجام شده که هدف آن بررسی اثر شاخص‌های بیماری، استرس، سرسختی، تناسب اندام و تمرینات بدنی بر مشکلات سلامت است. بر اساس تحقیقات پیشین به نظر می‌رسد که می‌توان این شاخص‌ها را در دو عامل سلامت بدنی و سلامت ذهنی تقسیم‌بندی کرد. بدین صورت که سلامت بدنی تبیین‌کننده تناسب اندام، تمرینات بدنی و بیماری است و سلامت ذهنی تبیین‌کننده سرسختی و استرس است.

برای آن که در این پژوهش بتوانیم وجود این دو عامل (سلامت بدنی و سلامت ذهنی) را در تبیین شاخص‌های شناسایی‌شده (بیماری، استرس، سرسختی، تناسب اندام و تمرینات بدنی) بسنجیم، می‌توانیم از تحلیل عاملی تأییدی کمک بگیریم.

تحلیل عاملی چیست؟

تحلیل عاملی راهی برای کار با حجم زیادی از داده‌ها و خلاصه کردن آن‌ها به مجموعه‌ای کوچک‌تر از داده‌ها است که مدیریت کردن آن‌ها راحت‌تر و قابل فهم‌تر است. تحلیل عاملی روشی برای پیدا کردن الگوهای پنهان است و نشان می‌دهد الگوها چه‌طور هم‌پوشانی دارند و کدام ویژگی‌ها در الگوهای چندگانه مشاهده می‌شوند. از این روش هم چنین برای ایجاد مجموعه‌ای از متغیرهای مشابه استفاده می‌شود که به آن‌ها ابعاد می‌گویند. تحلیل عاملی تأییدی می‌تواند در طراحی ابزار سنجش در زمینه‌های مختلفی از جمله سنجش رضایت، رویکردهای سلامت و پرسشنامه خدمات مشتری استفاده شود.

عامل (factor) به مجموعه‌ای از داده‌های مشاهده‌شده اطلاق می‌شود که به طور مستقیم قابل اندازه‌گیری نیستند ولی دارای الگوهای مشابهی در مقادیر خود هستند. عامل‌ها توسط متغیرهای آشکار اندازه‌گیری می‌شوند . عامل‌ها بر حسب بارهای عاملی یا مقدار پراکندگی در داده‌ها را که می‌توانند تبیین کنند مورد بررسی قرار می‌گیرند.

برای آشنایی بیشتر با متغیر های آشکار و پنهان به مدل سازی معادلات ساختاری با لیزرل مراجعه کنید

تحلیل عاملی به دو نوع کلی تقسیم می‌شود:

1- تحلیل عاملی اکتشافی: در حالتی است که پژوهشگر هیچ ایده‌ای درباره ساختار داده‌ها یا تعداد ابعاد متغیرهای خود ندارد.

2- تحلیل عاملی تاییدی: برای حالتی است که ایده‌ای خاص درباره این که ساختارها داده‌ها چگونه است و تعداد ابعاد حاضر در متغیرها داریم. در این حالت، تحلیل عاملی تأییدی برای بررسی و تأیید ایده ما به کار می‌رود.

به عنوان مثال، مدل تحلیل عاملی مثالی که در ابتدای مطلب ذکر شد، به صورت زیر است:

تفاوت‌های عمده بین تحلیل عاملی اکتشافی و تحلیل عاملی تاییدی عبارت است از:

تحلیل عاملی تاییدی نیازمند تعیین موارد زیر است:

• یک مدل از پیش تعیین شده،
• تعدادی عامل،
• کدام شاخص به کدام عامل تعلق دارد،
• مدلی که توسط تئوری یا تحقیق قبلی پشتیبانی شود،

در حالی که تحلیل عامل اکتشافی:

• به تعیین ساختار عاملی مدل کمک می‌کند،
• حداکثر مقدار واریانس را تبیین می‌کند.

تحلیل عاملی تاییدی چیست؟

همان طور که گفته شد، تحلیل عاملی تاییدی یکی از دو نوع اصلی تحلیل عاملی است. تحلیل عاملی تاییدی که به طور مخفف CFA نامیده می‌شود، تعیین توانایی یک مدل از پیش تعیین‌شده در برازش به داده‌ها را سنجش می‌کند. به عبارت دیگر، این نوع از تحلیل عاملی بررسی می‌کند آیا عامل‌هایی که پژوهشگر در نظر گرفته است، واقعاً واریانس‌های متغیرهای مشاهده‌شده را مطابق با الگوی تعیین‌شده تبیین می‌کنند یا خیر.

در تحلیل عاملی تاییدی، پژوهشگر از دانش خود در زمینه تئوری، پژوهش تجربی و یا هر دو استفاده می‌کند و الگوی روابط بین متغیرهای پنهان و متغیرهای آشکار را فرضیه‌بندی می‌کند و سپس با استفاده از تحلیل‌های آماری آن‌ها را آزمون می‌کند.

مدل تحلیل عاملی مرتبه یک، مرتبه دو و مراتب بالاتر

در یک مدل تحلیل عاملی تاییدی، اگر پراکندگی متغیرهای آشکار تنها تحت تأثیر یک سطح ازمتغیرهای پنهان (عامل‌های مرتبه یک) باشد، آن مدل تحت عنوان مدل تحلیل عاملی مرتبه یک شناخته می‌شود. اما گاهی در عین این که در اغلب مدل‌ها بین عامل‌های مرتبه اول، همبستگی وجود دارد، می‌توان یک مدل مرتبه دو را در نظر گرفت که همبستگی بین عامل‌های مرتبه یک را تبیین می‌کند. این مدل‌های تحلیل عاملی تاییدی که شامل عامل‌های مرتبه دوم یا حتی از مراتب بالاتر هستند، مدل‌های سلسله‌مراتبی نیز نامیده می‌شوند.

در یک مدل مرتبه دو یا بالاتر، عامل‌های مرتبه یک هم چنین توسط عامل‌های مرتبه بالاتر تبیین می‌شوند. در شکل زیر، مثالی از مدل مرتبه دو به نمایش درآمده است. این مدل شامل سه عامل مرتبه یک (با اسامی F1، F2 و F3) است که به ترتیب متغیرهای آشکارM1 تا M3، M4 تا M6 و M7 تا M10 را تبیین می‌کند، و از طرفی عامل‌های F1 و F2 توسط عامل مرتبه دوی F4 تبیین شده‌اند.

مراحل تحلیل عاملی تأییدی به طور خلاصه عبارت است:

• مرور ادبیات که برای کمک به انتخاب یک مدل مناسب انجام می‌شود. در صورتی که نتوانیم به مدل خاصی بر اساس ادبیات تحقیق دست پیدا کنیم، باید از تحلیل عاملی اکتشافی برای تعیین مدل کمک بگیریم.
• تعریف مدل که بر اساس نتایج مرور ادبیات یا تحلیل عاملی اکتشافی انجام می‌شود.
• جمع‌آوری داده‌ها.
• تحلیل اولیه که برای بررسی مسائلی از قبیل وجود داده‌های گم‌شده، همبستگی چندگانه و داده‌های پرت انجام می‌شود.
• براورد پارامترهای جامعه.
• تعیین مناسب بودن مدل که شامل بررسی برازش مدل و اصلاح مدل می‌شود. چنان چه مدل قابل پذیرش نباشد، باید انجام تحلیل عاملی اکتشافی را مد نظر قرار داد.
• ارائه و تفسیر نتایج.

چنان چه مدل قابل پذیرش نباشد، باید انجام تحلیل عاملی اکتشافی را مدنظر قرار داد.

تحلیل عاملی تأییدی یک نوع خاص از مدل‌یابی معادلات ساختاری است. در تحلیل عاملی تأییدی، بارهای عاملی به صورت ضرایب رگرسیونی از عامل به متغیرهای آشکار در نظر گرفته می‌شوند. تحلیل عاملی تأییدی با تعریف مدل اندازه‌گیری صورت می‌پذیرد .به منظور آشنایی بیشتر با روش های مختلف مدل سازی معادلات ساختاری می توانید بر روی تصاویر زیر کلیک کنید.

[row]

[col span=”6″ span__sm=”12″]

[ux_image id=”4374″ image_hover=”zoom” link=”https://amarpishro.com/advanced-statistics/sem-with-pls/” target=”_blank” rel=”مدل سازی معادلات ساختاری با نرم افزار PLS”]

[/col]
[col span=”6″ span__sm=”12″]

[ux_image id=”4466″ image_hover=”zoom” link=”https://amarpishro.com/advanced-statistics/sem-with-amos/” target=”_blank” rel=”مدل سازی معادلات ساختاری با نرم افزار آموس AMOS”]

[/col]

[/row]

شرایط انجام تحلیل عاملی تاییدی

برای آن که تحلیل عاملی تاییدی با کیفیتی مطلوب قابل انجام باشد، لازم است شرایط زیر رعایت شوند:

• داده‌های هر شخص یا شیء در نمونه با داده‌های اشخاص و اشیای دیگر مستقل باشد.
• حجم نمونه به اندازه کافی بزرگ باشد (حداقل 5 تا 20 مورد به ازای هر پارامتر حاضر در نمونه).
• داده‌ها دارای توزیع نرمال چندمتغیره باشند.
• داده‌های پرت در مجموعه داده‌ها حضور نداشته باشند.
• مجموعه داده‌ها فاقد داده‌های گمشده باشد.
• هر متغیر پنهان، با حداقل 4 متغیر نشانگر تببین شده باشد.
• برای متغیرهای پنهان، متغیر آشکار مشترک تعریف نشده باشد. به عنوان مثال اگر سوالات 1 تا 4 پرسشنامه مربوط به متغیر پنهان A هستند دیگر نمی‌توانند به متغیر پنهان دیگری تعلق بگیرند.

انجام تحلیل عاملی تاییدی

امروزه به دلیل پیچیدگی بسیار زیاد محاسبات، انجام تحلیل عاملی تاییدی فقط از طریق نرم‌افزارهای رایانه‌ای قابل انجام است. معمولاً نرم‌افزارهایی که قابلیت مدل‌یابی معادلات ساختاری را دارند، قابلیت انجام تحلیل عاملی را نیز دارند. از جمله این نرم‌افزارها عبارت است: نرم‌افزار Amos ،، نرم‌افزار LISREL ، نرم‌افزار SAS و نرم‌افزار MPLUS.

تحلیل عاملی تاییدی یکی از مباحث آمار پیشرفته است که در حین اجرا ممکن است شما به مشکلاتی برخورد کنید، این نگرانی شما درست است و ما برای پوشش دادن آن پل ارتباطی را ایجاد کردیم تا شما به صورت رایگان از ارتباط با متخصص های آماری استفاده کنید. برای استفاده از این خدمات می توانید در قسمت مشاوره آماری رایگان پرسش های خود را مطرح کنید.

اگر علاقه مند به مباحث آماری هستید ما با بهره گیری از تجارب و مهارت افراد متخصص مطالبی را در اختیار شما قرار خواهیم داد. برای اطلاع بهتر از این مطالب شما میتوانید صفحه اینستاگرام آمار پیشرو را دنبال کنید و از مطالب جدیدی که در سایت قرار می دهیم استفاده کنید.

تحلیل عاملی تاییدی یکی از خدماتی است که شرکت های آماری در اختیار مشتریان خود قرار می دهند. نکاتی که در اجرای تحلیل عاملی مهم است تخصص و تجربه مجری است شما برای دریافت این خدمات می توانید به صفحه خدمات تحلیل آماری مراجعه کنید و اگر پروژه ای را مد نظر داشتید در قسمت ثبت سفارش فرم مورد نظر را تکمیل کنید.