[block id=”breadcrumb”]
روایی پرسشنامه یکی از مباحث پرتکراری است که برای پایان نامه ها بسیار حائز اهمیت است. روایی پرسشنامه انواع مختلف دارد که در این مطلب ابتدا آن را تعریف کرده و دو روش روایی که شامل روایی درونی و روایی بیرونی است را شرح می دهیم و مثال های واقعی و ملموس را برای شما نمایش می دهیم.
روایی پرسشنامه (اعتبار پرسشنامه) به این معناست که وقتی می خواهیم پرسشنامه ای طراحی کنیم، آیا این پرسشنامه با اهداف در نظر گرفته شده مطابقت دارد یا خیر؟ برای روایی پرسشنامه دو مدل معرفی خواهیم کرد:
روایی درونی به این معناست که آیا وسیله اندازه گیری، خصیصه واقعی تحقیق را اندازه گیری می نماید یا خیر؟ به زبان ساده تر روایی درونی پرسشنامه می گوید: آیا پرسشنامه طراحی شده، متغیرها و صفت تحقیق را اندازه گیری می کند؟ به عنوان مثال پرسشنامه ای که می تواند ویژگی های شخصیتی مدیران یک سازمان را اندازه گیری کند، آیا می تواند عملکرد مدیران را نیز بررسی کند؟
روایی بیرونی به این معناست که با چه میزان دقت می توان مولفه هایی که از نمونه به دست آمده را برای جامعه ای که نمونه از آن آمده تعمیم داد. به عنوان مثال اگر جامعه آماری ما کل دانش آموزان شهر مشهد باشد. با استفاده از پرسشنامه ای میزان تاثیر استرس بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان ۴ مدرسه در شهر مشهد را به طور تصادفی سنجیده ایم. آیا می توان مولفه های این پرسشنامه را برای کل دانش آموزان شهر مشهد استفاده کرد؟

برای بررسی روایی محتوایی پرسشنامه گروهی متخصص که مسلط به موضوع پژوهش هستند دور هم جمع می شوند و در مورد ابزار اندازه گیری پژوهش نظر می دهند. این گروه سوالات زیر را بررسی می کنند:
به طور کلی برای تعیین روایی محتوایی پرسشنامه از قضاوت متخصصان و بررسی میزان پوشش و تناسب سوالات با اهداف موضوع تحقیق استفاده خواهد شد. جهت بررسی روایی محتوا پرسشنامه حاوی سوال های زیر به خبرگان محتوا داده خواهد شد تا در مورد تک تک سوال ها به سوال های زیر پاسخ دهند :
کاملا ضروری نه ضروری و نه غیر ضروری غیر ضروری
کاملا مرتبط مرتبط با مختصر تغییر نیاز به مقداری تغییر غیر مرتبط
کاملا شفاف شفاف با مختصرتغییر نیاز به مقداری تغییر غیر شفاف
کاملا ساده ساده با مختصرتغییر نیاز به مقداری تغییر غیر ساده
کاملا روشن روشن با مختصرتغییر نیاز به مقداری تغییر مبهم
لازم به توضیح است که تعداد متخصصین که سوال های مورد نظر را مورد ارزیابی قرار خواهند داد حداقل باید چهار نفر باشد. به هر کدام از سوالات طراحی شده بر حسب امتیاز دهی عدد ۱، ۲، ۳ و یا ۴ داده خواهد شد. میانگین امتیاز نظرات خبرگان محاسبه خواهد شد که میانگین امتیاز کل پرسشنامه نیز با محاسبه میانگین سوالات بدست خواهد آمد.
شاخص دیگری که روایی محتوایی را مورد ارزیابی قرار خواهد داد ‘نرخ روایی محتوا’ است. این شاخص با استفاده از سوال اول و بر اساس ضرورت سوال مطرح شده اندازه گیری خواهد شد. پس از محاسبه بر اساس مقدار آن به ترتیب زیر در خصوص سوال تصمیم گیری خواهد شد:
جهت بررسی شاخص روایی محتوا از روش والتز و باسل استفاده خواهد شد بدین صورت که متخصصان «مربوط بودن»، «واضح بودن» و «ساده بودن» هر گویه را بر اساس یک طیف لیکرتی ۴ قسمتی مشخص می کنند. متخصصان مربوط بودن هر گویه را از نظر خودشان از ۱ «مربوط نیست»، ۲ «نسبتاً مربوط است»، ۳ «مربوط است»، تا ۴ «کاملاً مربوط است» مشخص می کنند. ساده بودن گویه نیز به ترتیب از 1 «ساده نیست»، ۲ «نسبتاً ساده است»، ۳ «ساده است»، تا ۴ «ساده مربوط است» و واضح بودن گویه نیز به ترتیب از ۱ «واضح نیست»، ۲ «نسبتاً واضح است»، ۳ «واضح است»، تا ۴ «واضح مربوط است» مشخص می شود.
CVI=تعداد کل متخصصین/تعداد متخصصینی که به گویه نمره ۳ و ۴ داده اند
حداقل مقدار قابل قبول برای شاخص CVI برابر با ۰/۷۹ است و اگر شاخص CVI گویه ای کمتر از ۰/۷۹ باشد آن گویه بایستی حذف شود.
همانطور که قبلا گفتیم یکی از مهمترین اعتبارسنجیهای پرسشنامه شامل بررسی روایی محتوایی آن است. در ابتدای مقاله درخصوص محاسبه شاخص CVI صحبت کردیم. حال میخواهیم شاخص CVR را معرفی کنیم. حتما دقت کنید که برای محاسبه روایی محتوایی از یکی از شاخصها استفاده کنید و همزمان هر دو شاخص CVI و CVR را محاسبه نکنید. برای محاسبه شاخص CVR، ابتدا به خبرگان میگوییم برای تمام سوالات پرسشنامه یکی از گزینههای زیر را علامت بزنند:
حال بر اساس تعداد متخصصینی که سوالات پرسشنامه را ارزیابی کردند، شاخص CVR را از فرمول زیر محاسبه میکنیم:

در فرمول بالا N تعداد کل متخصصین است و n تعداد متخصصینی است که گزینه ضروری را انتخاب کردهاند.
حال سوال اینجاست که براساس نظرات خبرگان کدام سوال از پرسشنامه حذف و کدام سوال باقی میماند؟ برای این موضوع حداقل مقدار CVR بستگی به تعداد خبرگان دارد و براساس جدول زیر تعیین میشود:
حداقل مقدار CVR قابل قبول بر اساس تعداد خبرگان
| تعداد خبرگان | مقدار CVR | تعداد خبرگان | مقدار CVR |
| ۵ | ۰/۹۹ | ۱۳ | ۰/۵۴ |
| ۶ | ۰/۹۹ | ۱۴ | ۰/۵۱ |
| ۷ | ۰/۹۹ | ۱۵ | ۰/۴۹ |
| ۸ | ۰/۷۸ | ۲۰ | ۰/۴۲ |
| ۹ | ۰/۷۵ | ۲۵ | ۰/۳۷ |
| ۱۰ | ۰/۶۲ | ۳۰ | ۰/۳۳ |
| ۱۱ | ۰/۵۹ | ۳۵ | ۰/۳۱ |
| ۱۲ | ۰/۵۶ | ۴۰ | ۰/۲۹ |
حال با یک مثال ساده شاخص CVR را محاسبه میکنیم. فرض کنید در پژوهشی میخواهیم شیوههای ارتقای رضایتمندی زائران از خدمات مدیریت انتظامی ترافیک و حمل و نقل شهری را مورد بررسی قرار دهیم. برای این منظور پرسشنامه با سوالات زیر درنظر گرفتهایم و از ۵ نفر خبره در این حوزه میخواهیم درخصوص سوالات این پرسشنامه نظر بدهند. نتایج به شرح زیر است:
| لطفاً پاسخ مناسب را با علامت P مشخص کنید. | این گویه ضروری است | این گویه مفید است ولی ضروری نیست | این گویه ضروری نیست |
| ۱-رفع معضلات ترافیکی اطراف حرم مطهر رضوی با اجرای طرح زوج و فرد | ۵ | ||
| ۲- ایجاد پارکینگ در مناطق تجاری مشهد | ۴ | ۱ | |
| ۳-حضور پررنگ ماموران راهنمایی رانندگی در سطح شهر مشهد | ۳ | ۲ | |
| ۴-ایجاد مسیرهای یک طرفه به سمت حرم مطهر رضوی | ۲ | ۲ | ۱ |
| ۵-استقرار کانکس و ایستگاه راهور در مناطق تجاری راهور | ۵ | ||
| ۶-ارائه اطلاعات و راهنماییهای لازم به گردشگران در خصوص جابجایی درونشهری و خطوط حمل و نقل عمومی | ۵ | ||
| ۷-نصب تابلوهای هدایتکننده و هشدار دهنده در مسیرهای تردد گردشگران در شهر جهت جلوگیری از سردرگمی آنها | ۵ | ||
| ۸- نظارت نیروی انتظامی بر امنیت و ایمنی حملو نقل درون شهری با تأکید بر تورها و مسیرهای توریستی | ۵ | ||
| ۹-هوشمندسازی موضوعات متناظر بر امنیت و استفاده از شیوههای نوین | ۵ |
حال شاخص CVR را برای هر گویه محاسبه میکنیم.
شاخص CVR برای گویه اول برابر است با:

پس گویه اول در پرسشنامه باقی میماند.
شاخص CVR برای گویه دوم برابر است با:

پس گویه دوم از پرسشنامه حذف میشود.
شاخص CVR برای گویه سوم برابر است با:

پس گویه سوم از پرسشنامه حذف میشود.
شاخص CVR برای گویه چهارم برابر است با:

پس گویه چهارم از پرسشنامه حذف میشود.
شاخص CVR برای گویه ۵، ۶، ۷، ۸ و ۹ نیز مانند گویه اول برابر با ۱ است و این گویهها در پرسشنامه باقی میمانند.

روایی صوری شباهت زیادی به روایی محتوایی دارد با این تفاوت که در روایی صوری شاخص ها و ضرایب محاسبه نمی شود. نظرات اصلاحی متخصصان در چک لیست گنجانده می شود و پرسش نامه اصلاح شده در اختیار کارشناسان قرار می گیرد و از نظرات اصلاحی آنان در مورد نحوه تدوین سؤالات و گزینهها استفاده می شود و به صورت صوری و با نظر گروه متخصص سوالات حذف، اضافه و یا تغییر می کنند.
روایی ملاکی به این معناست که ابزار اندازه گیری در موقعیت های خاص چگونه عمل می کند؟ در روایی ملاکی، عملکرد افراد شرکت کننده در آزمون با یک ملاک مقایسه می شود. روایی ملاک به دو گروه تقسیم می شود:

روایی سازه بررسی کلی روابط بین عاملها با یکدیگر و عاملها با سوالات مربوط به هر عامل در پرسشنامه است. در روایی سازه می خواهیم به طور کلی بررسی کنیم که ابزار اندازه گیری ما تا چه اندازه صفت مورد نظر را اندازه گیری می کند. هر چه همبستگی بین عامل ها بیشتر باشد اعتبار پرسشنامه و یا سازه ما بالاتر است. فرض کنید می خواهید تاثیر ویژگی های شخصیتی مدیران را بر عملکرد کارکنان زیرمجموعه آن ها بسنجید. بنابراین مدلی مانند زیر داریم:

در مدل بالا ضرایب مسیر بین دو عامل ویژگی های شخصیتی و عملکرد کارکنان و ضرایب مسیر بین هر عامل با سوالاتش نشان دهنده اعتبار سازه است که همان تحلیل عاملی تاییدی است. تحلیل عاملی تأییدی توسط مدلیابی معادلات ساختاری قابل انجام است.
روایی همگرا میزان همبستگی بین هر عامل با سوالاتش است. در مدل بالا سوال های ۱ تا ۵ فقط باید با عامل ویژگی های شخصیتی، همبستگی داشته باشند و این میزان همبستگی باید از حدی بالاتر باشد تا روایی همگرا تایید شود. معیار AVE نشاندهنده میانگین واریانس به اشتراک گذاشته شده بین هر عامل با سوالات خود میباشد. به بیان سادهتر AVE میزان همبستگی یک عامل با سوالات خود را نشان میدهد که هرچه این همبستگی بیشتر باشد، برازش نیز بیشتر است. روش فورنل و لارکر مقدار مناسب برای AVE (Average Variance Extracted) را ۵/۰ به بالا معرفی کردهاند. فرمول AVE به صورت زیر است:


روایی واگرا در واقع دو موضوع را پوشش می دهد:

به بیان ساده تر در مدل معرفی شده در بخش روایی سازه، برای اینکه روایی واگرا در مدل تایید شود اولا می بایست همبستگی بین سوالات ۱ تا ۵ با عامل ویژگی های شخصیتی مدیران بیشتر از همبستگی بین سوالات ۱ تا ۵ با عامل عملکرد کارکنان باشد. دوما می بایست همبستگی بین عامل ویژگی های شخصیتی مدیران با سوالات ۱ تا ۵ بیشتر از همبستگی بین عامل ویژگی های شخصیتی مدیران و عملکرد کارکنان باشد.
با توچه به اهمیت اعتبار پرسشنامه در مقالات پژوهشی و همچنین پایان نامه ها شماا باید نسبت به روایی و انواع آن دید لازم را پیدا کنید. برای اینکه دقت شما در بررسی روایی پرسشنامه بیش از پیش باشد بهتر است با متخصصان آمار مشورت کنید. آمار پیشرو پل ارتباطی رایگانی را بین شما و متخصصان خود قرار داده است برای بهره مندی از این خدمات می توانید با مراجعه به بخش مشاوره آماری رایگان مشکلات خود را با آن ها درمیان بگذارید.
در بسیاری از موارد افراد برای بررسی روایی پرسشنامه خود از خدمات شرکت های آماری استفاده می کنند. بسیار اهمیت دارد که در این مسیر خود نیز اطلاعات لازم را داشته باشید. متخصصان آمار پیشرو در ارائه خدمات خود تا آخرین لحظه در کنار شما خواهند بود. شما می توانید برای آگاهی لازم نسبت به خدمات انجام تحلیل آماری و تحلیل آماری پایان نامه با استفاده از معادلات ساختاری می توانید به این بخش ها مراجعه کنید.
چنانچه می خواهید از این خدمات استفاده کنید به قسمت ثبت سفارش مراجعه کرده و با تکمیل فرم در اولین فرصت کارشناسان ما با شما تماس برقرار خواهند کرد. همچنین اگر علاقه مند به مباحث آماری هستید می توانید با دنبال کردن صفحه اینستاگرام آمار پیشرو از جدید نرین مطالب اینحوزه با خبر شوید.
روایی پرسشنامه (اعتبار پرسشنامه) به این معناست که وقتی می خواهیم پرسشنامه ای طراحی کنیم، آیا این پرسشنامه با اهداف در نظر گرفته شده مطابقت دارد یا خیر؟
برای تعیین روایی محتوایی پرسشنامه از قضاوت متخصصان و بررسی میزان پوشش و تناسب سوالات با اهداف موضوع تحقیق استفاده میشود.
برای تعیین روایی صوری از نظرات اصلاحی کارشناسان در مورد نحوه تدوین سوالات و گزینه ها استفاده میشود.
در روایی ملاکی عملکرد افراد شرکت کننده در آزمون با یک ملاک مقایسه میشود.
روایی سازه بررسی کلی روابط بین عاملها با یکدیگر و عاملها با سوالات مربوط به هر عامل در پرسشنامه است.
روایی همگرا میزان همبستگی بین هر عامل با سوالاتش است.
مقایسه میزان همبستگی بین سوال های یک عامل با آن عامل در مقابل همبستگی آن سوال با عامل های دیگر و مقایسه میزان همبستگی یک عامل با سوال هایش در مقابل همبستگی آن عامل با سایر عامل هاست.
جهت مشاوره رایگان همین الان سفارشتونو ثبت کنید تا کارشناسان ما دراسرع وقت باهاتون تماس بگیرند.
ثبت سفارش
دیدگاه
مریم,
11 آگوست 2023بسیار عالی توضیح داده آید ،ممنونم
مدرس,
17 فوریه 2024خیلی کامل و خوب توضیح دادید.
ممنون
محمدرضا,
14 اکتبر 2024با تشکر از توضیحات کامل و جامع