فصل چهارم پایان‌نامه کیفی مهم‌ترین بخش پژوهش و یا پایان‌نامه شماست به همین دلیل عنوان آن “یافته‌های پژوهش” یا “تجزیه و تحلیل داده‌ها” یا “تحلیل نتایج” است. با توجه به همین امر در این مقاله ابتدا بخش های اصلی فصل چهارم پایان نامه کیفی را بررسی می کنیم و مثال های کاربردی را برای شما تحلیل می کنیم.

فصل چهارم چه کیفی، چه کمی و یا ترکیبی از هر دو باشد،  نقطه عطف پایان‌نامه شماست و شامل موارد زیر است:

قسمت اول فصل چهارم، مقدمه است که در آن سوالات و یا اهداف پژوهش مجدد بیان می‌شود و روش تجزیه و تحلیل یافته‌ها بیان می‌شود.

قسمت دوم فصل چهارم، توصیف و تجزیه و تحلیل داده‌هاست که در پژوهش کمی آزمون‌های آماری و نتایج آن بررسی می‌شود و در تحلیل کیفی، تحلیل محتوا و مقوله‌های استخراج شده بررسی می‌شود.

قسمت سوم فصل چهارم، در تحقیق کمی شامل بررسی آزمون فرضیات و پاسخگویی به سوالات پژوهش است و در پژوهش کیفی طرح سوالات و پاسخگویی به سوالات و تحلیل عوامل است.

در فصل چهارم پایان نامه کیفی بدنبال چه چیزی هستیم؟

در فصل چهارم پایان نامه کیفی، پژوهشگر به دنبال آسیب‌شناسی، شناسایی شیوه‌های مناسب، کشف عوامل تاثیرگذار و … است. برای به‌دست آوردن این عوامل، از ابزار مصاحبه عمیق استفاده می‌کنیم و با بررسی دقیق، مشکلات و مسائل موجود را شناسایی می‌کنیم. برای انجام تحلیل کیفی روش‌های مختلفی وجود دارد که مهم‌ترین آن تحلیل زمینه‌ای است که در سه مرحله تحلیل محتوا انجام می‌شود.

تحلیل محتوا یک روش پژوهشی است که به منظور مطالعه این ارتباطات به‌کار برده می‌شود. لاس ول و پول چارچوب اصلی تحلیل محتوا را در سوال “چه کسی، چه چیزی را، چگونه و با چه تاثیری می‌گوید؟” توصیف کرده‌اند. تحلیل محتوای کیفی زمانی که تحلیل کمی به محدودیت‌هایی می‌رسد، استفاده می‌شود.

مراحل فصل چهارم کیفی چیست ؟

قبل از شروع تحلیل کیفی مراحل مختلفی باید انجام شود. در مرحله اول باید مسئله پژوهش را مشخص کرده و در این بخش زمینه‌های بروز مسئله پژوهش، حدود آن، ارتباط آن با مفاهیم دیگر، اهمیت آن و علت‌های احتمالی بروز آن تشریح می‌شود. در مرحله بعدی باید سوالات مصاحبه طراحی شود که پژوهشگر با بررسی ادبیات پژوهش و مشاوره با اساتید راهنما و اساتید متخصص در این حوزه سوالات مصاحبه را طراحی می‌کند. فرم مصاحبه دارای مقدمه‌ای برای تشریح موضوع و تعریف اصطلاحات و سوالات مصاحبه است. سپس مصاحبه‌های ضبط شده روی کاغذ پیاده می‌شوند و پژوهشگر برای تحلیل داده‌های کیفی آماده می‌شود. برای تحلیل محتوای کیفی سه مرحله کدگذاری انجام می‌شود:

 در مرحله اول کدگذاری باز صورت می‌گیرد. در این مرحله پژوهشگر، مفاهیم را شناسایی و بر حسب خصوصیات و ابعادشان بسط می‌دهد. از دل داده‌های خام اولیه، شاخص‌های مقدماتی در ارتباط با پدیده مورد بررسی – از طریق جز جز کردن اطلاعات به شکل‌بندی مقوله‌های (طبقه‌ها) اطلاعات درباره پدیده مورد مطالعه، سوال کردن درباره داده‌ها، مقایسه موارد، رویدادها و دیگر حالات پدیده‌ها – برای کسب شباهت‌ها و تفاوت‌ها استخراج می‌کند.

در مرحله دوم کدگذاری محوری انجام می‌شود. در این مرحله پژوهشگر یکی از ابعاد را محور فرایند در حال بررسی و اکتشاف قرار می‌دهد (پدیده اصلی) و سپس شاخص‌های دیگر را به آن ارتباط می‌دهد

در مرحله سوم کدگذاری انتخابی انجام می‌شود. در این مرحله نظریه پردازی صورت می‌گیرد. به این صورت که دسته‌بندی‌هایی که در مرحله کدگذاری محوری نیاز به توسعه بیشتری دارد با هم مرتبط می‌شود.

در مرحله آخر تحلیل و استنباط نتایج و گزارش پژوهش در فصل چهارم پایان نامه کیفی درج می‌شود.

نمونه گیری در تحلیل پایان نامه کیفی

در پژوهش کیفی تعداد حجم نمونه قبل از شروع کار به طور کامل مشخص نیست زیرا اساس گروه نمونه، مفاهیم و مسائل نظری است که طی دوره پژوهش به وجود می‌آید بنابراین حجم نمونه نیز در ابتدای پژوهش قابل محاسبه نیست. روش‌های نمونه‌گیری در رویکرد کیفی معمولا به صورت نمونه‌گیری هدفمند، نظری، در دسترس و یا گلوله برفی انجام می‌شود و مصاحبه‌ها تا آن جا ادامه پیدا می‌کند که احساس شود جواب‌های ارائه شده با پاسخ‌های قبلی مشابهت داشته و چیزی به یافته‌ها اضافه نمی‌کنند و اصطلاحا یافته‌های مصاحبه به حد اشباع رسیده است. یعنی تا موقعی که داده‌های جدیدی ظاهر نشود.

روش تجزیه و تحلیل داده‌های کیفی

تجزیه و تحلیل یافته‌ها برای پاسخگویی به سوالات پژوهش از اهمیت خاصی برخوردار است. امروزه در بیشتر پژوهش‌هایی که متکی بر اطلاعات جمع آوری شده از موضوع مورد پژوهش است؛ تجزیه و تحلیل اطلاعات از اصلی‌ترین و مهم‌ترین بخش‌های پژوهش محسوب می‌شود. داده‌های خام با استفاده از فنون آماری مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرند و پس از پردازش به شکل اطلاعات در اختیار استفاده کنندگان قرار می‌گیرند.

در پژوهش‌های کیفی پس از انجام مصاحبه‌های عمیق، نسخه‌های چاپی، نوشته‌ها، رسانه‌های پخش، مشاهدات، فیلم، موسیقی و … برای تحلیل داده‌ها و استخراج مقوله‌ها می‌توان از نرم افزارهای MAXQDA، ATLAS TI و … استفاده کرد.

نمونه فصل چهارم پایان نامه کیفی

فرض کنید در یک پژوهش می‌خواهیم بررسی کنیم کهآیا سیاست‌های حمایتی توسط تولیدکنندگان، ارائه‌دهندگان خدماتی و دولت، بر پذیرش استفاده از پنل‌های خورشیدی در میان خانواده‌ها اثرگذار است؟

برای پاسخ به سؤال فوق، مصاحبه‌ای با ۱۲ شرکت خدماتی و پخش پنل‌های خورشیدی انجام شد. در این تحقیق مشاهده می‌شود، شرکت‌های ذکر شده در کنار فروش پنل‌های خورشیدی، خدمات آموزشی و اطلاعاتی را به مشتریان خویش می‌دهند و هزینه‌های آموزشی بیشتر از طرف سازمان‌های حمایت‌کننده مثل دولت و سازمان‌های خارجی پرداخت می‌شود تا مردم بیشتر در استفاده از پنل خورشیدی آگاهی و اطلاعات داشته باشند.

شرکت‌های خدماتی و پخش کنندگان سولر خورشیدی معتقدند که استفاده کنندگان سولر خورشیدی بیشتر است و مردم زمانی که اطلاعات در مورد پنل خورشیدی داشته باشند تمایل بیشتری به خرید پنل خورشیدی دارند. همچنین در پاسخ به این سؤال که آیا سازمان‌ها از انرژی تجدیدپذیر حمایت می‌کنند یا خیر؟ پاسخ مثبت دادند، مانند بانک جهانی، توسعه آسیایی و…

سؤالی از صاحبان شرکت‌ها پرسیده‌شد که شما در طول سال چقدر پنل خورشیدی به فروش می‌رسانید و آن‌ها به دلیل ترس از ارائه‌ی این اطلاعات به نهاد مالیه، از گفتن آمار فروششان خودداری کردند و تنها به بیان این‌که تعداد مشتریان نسبت به سال‌های قبل افزایش یافته است بسنده کردند. آن‌ها تنها راه کاهش هزینه در استفاده از پنل خورشیدی را رقابتی شدن شرکت‌ها دانسته‌ و اظهار نمودند اگر دولت از شرکت‌ها حمایت‌های بیشتر نماید و طرح‌هایی را برای رقابتی‌تر ساختن فعالیت شرکت‌های پنل خورشیدی در نظر بگیرند می‌تواند در کاهش هزینه‌های پنل خورشیدی کمک کند و خانوارهای بیشتری از انرژی خورشیدی استفاده نمایند.

برای پاسخ به سوالات فوق ابتدا پرسشنامه‌ای جهت مصاحبه طراحی می‌کنیم که در آن اول سوالات دموگرافیک شامل نوع شرکت، سالهای فعالیت، سطح تحصیلات مدیر فروشگاه و تعداد مشتریان روزانه مطرح می‌گردد. پس از آن توضیحاتی در خصوص پنل خورشیدی، شیوه‌های آموزشی استفاده از آن و… ارائه می‌گردد و در نهایت سوالات مصاحبه طرح می‌شود. در مرحله بعد به صورت هدفمند تعدادی از فروشگاه‌هایی که پنل خورشیدی را به فروش می‌رسانند انتخاب و مصاحبه‌ای هدفمند با آن‌ها انجام می‌شود. در این پژوهش پس از انجام مصاحبه با ۱۲ نفر به اشباع نظری رسیدیم به این معنی که دیگر در انجام پژوهش داده‌ی جدیدی ظاهر نشد

در جدول زیر اطلاعات دموگرافیک پرسشنامه آمده است:

در ادامه پس از ضبط مصاحبه‌ها، توسط پژوهشگر تمامی صحبت‌ها بر روی کاغذ پیاده‌سازی شد و با توجه به استخراج مفاهیم کیفی از پاسخ به سؤالات پرسش‌نامه، چندین مؤلفه‌ی فرعی با روش کدگذاری باز، محوری و انتخابی استنباط شده است. جدول زیر حاصل تحلیل ۱۲ پرسش‌نامه با استفاده از نرم افزار 10MAXQDA و تحلیل کیفی داده‌ها است، پرسش‌نامه شامل پنج سؤال اصلی می‌باشد که هرسؤال به عنوان مولفه‌ی اصلی مفروض می‌باشد. ۵ سوال پرسشنامه به صورت زیر است:

1. شیوه‌های آموزش تجهیزات پنل خورشیدی چگونه است؟
2. کمک‌های مؤسسات مالی دولتی و غیردولتی چه تأثیری در فروش پنل خورشیدی دارد؟
3. رقابت بین نمایندگی‌های فروش، چه تاثیری در فروش پنل خورشیدی دارد؟
4. موانع استفاده از پنل خورشیدی چیست؟
5. چه عوامل دیگری در استفاده از انرژی خورشیدی مؤثر است؟

مقوله اصلی	مقوله فرعی	مقوله فرعی
شیوه‌های آموزش تجهیزات خورشیدی	بیان تجربیات و اطلاعات فنی (۱)	–
شیوه‌های آموزش تجهیزات خورشیدی	توضیح شفاهی حین فروش (۱۱)	هزینه ی سیستم (۱) مصرف سیستم (۱) نوع سیستم (۱) نحوه‌ی مراقبت (۲) نحوه‌ی شارژ باطری(۱) معرفی نوع کارکرد (۶) معرفی سایر تجهیزات (۱)

مقوله اصلی	مقوله فرعی	مقوله فرعی
شیوه‌های آموزش تجهیزات خورشیدی	بیان تجربیات و اطلاعات فنی (۱)	–
شیوه‌های آموزش تجهیزات خورشیدی	توضیح شفاهی حین فروش (۱۱)	هزینه ی سیستم (۱) مصرف سیستم (۱) نوع سیستم (۱) نحوه‌ی مراقبت (۲) نحوه‌ی شارژ باطری(۱) معرفی نوع کارکرد (۶) معرفی سایر تجهیزات (۱)

مقوله اصلی	مقوله فرعی
تأثیرکمک‌های مؤسسات مالی دولتی و غیردولتی	توسعه‌ی استفاده از انرژی خورشیدی(۱) تسریع تجارت (۱) رشداقتصاد(۱) خودکفایی(۱) کارآفرینی(۱) رفاه(۱) امکان سرمایه‌گذاری گسترده(۱)
مؤثربودن رقابت	ارائه‌ی خدمات بهتر(۱) جذب مشتری (۲) ایجاد انگیزه (۱) رشداقتصاد(۱) فروش بیشترمحصول (۲) افزایش سرمایه گذاری (۱) کاهش قیمت (۸) بهبود کیفیت (۲)
موانع استفاده از انرژی خورشیدی	فقر و ضعف مالی (۴) ضعف قدرت انرژی خورشیدی در مقابل برق دولتی (۱) اقتصاد نامطلوب (۳) فقدان کیفیت قطعات (۱) هزینه‌های بالا (۴) عدم آگاهی (۶)
سایرعوامل مؤثر در استفاده از انرژی خورشیدی	بالا بودن قیمت برق وارداتی (۱) ارتقا کیفیت محصول (۱) کاهش قیمت محصول (۲) پیشنهاد مؤسسات(۱) سهل‌الوصول‌تر بودن محصول (۱) دادن آگاهی به مردم (۴) تبلیغات رسانه‌ای (۲) امنیت مطلوب (۱) دمای بالای هوا (۲) نبودن برق دولتی (۲) اقتصاد نوین و مطلوب (۳)

و اما در آخر باید بدانید که برای نگارش فصل چهارم پایان نامه کیفی یا هر پژوهش علمی دیگری باید با روش‌های تحلیل کیفی و کار با نرم افزارهای مخصوص آن آشنا باشید و این کار به تخصص نیاز دارد. بنابراین بد نیست در این زمینه از متخصصین مشاوره بگیرید و بخواهید شما را در نوشتن فصل چهارم پایان نامه کمک کنند تا مطمئن شوید این کار را به بهترین شکل انجام داده اید. تیم آمار پیشرو آماده ارائه مشاوره رایگان در زمینه انتخاب آزمون آماری متناسب با اهداف و فرضیات مورد بررسی، ورود داده به نرم‌افزار و انجام محاسبات مربوطه خواهد بود.

اگر زمان لازم را برای نوشتن فصل چهارم پایان نامه کیفی ندارید ، می توانید آن را به افراد حرفه ای بسپارید تا علاوه بر تدوین آن در کمترین زمان ممکن ، از انجام آن به صورت حرفه ای اطمینان حاصل کنید، می توانید در صفحه ثبت سفارش فرم مورد نظر را تکمیل کرده تا کارشناسان ما در اولین فرصت با شما تماس بگیرند. همچنین چنانچه علاقه مند به مباحث آماری هستید می توانید صفحه اینستاگرام آمار پیشرو را دنبال کنید تا از جدید ترین مقالات با خبر شوید.