روش دلفی(Delphi method) چیست؟-پرسشنامه دلفی فازی

[block id=”breadcrumb”]

روش دلفی یکی از مهمترین مباحث در تدوین پرسشنامه است که در این مقاله ابتدا به تعریف آن پرداخته‌ایم و سپس مراحل آن را تشریح کرده و سپس روش دلفی فازی را مورد بررسی قرار داده و پرسشنامه‌ای که با این روش تدوین شده را در پایان قرار دادیم. روش دلفی نمونه از روش شناسی است که در ادامه به آن خواهیم پرداخت.

تکنیک دلفی به زبان ساده

برای تدوین پرسشنامه نیاز به متغیرها و یا شاخص‌هایی داریم که برای ارزیابی فرضیات از آنها استفاده کنیم. گاهی اوقات برای بررسی اهداف، پرسشنامه‌های استاندارد با شاخص‌های مشخصی وجود دارد اما زمانی که برای تصمیم‌گیری شاخص‌ها اطلاعات کافی در اختیار نداریم از تکنیک دلفی استفاده می‌کنیم.

روش دلفی با مشارکت افرادي انجام می پذیرد که در موضوع پژوهش داراي دانش و تخصص باشند. این افراد با نام گروه دلفی شناخته می‌شوند. گزینش اعضاي واجد شرایط براي گروه دلفی از مهم ترین مراحل این روش شمرده می‌شود؛ زیرا اعتبار نتایج کار بستگی به شایستگی و دانش این افراد دارد.اعتبار علمی خبرگان از تعداد خبرگان در روش دلفی بسیار مهم تر است. این روش در چندین مرحله انجام می‌شود، به این صورت که پرسشنامه‌ای که برای روش دلفی طراحی می‌شود چندین بار بین خبرگان توزیع می‌شود تا در نهایت به اجماع نظر برسیم.

روش دلفی یکی از خدمات تحلیل آماری است که شما می توانید آن را خود انجام دهید یا به یک شرکت آماری بسپارید، اگر وقت لازم را دارید می توانید در این مطلب کامل یک مثال ملمویس را حل کردیم که کامل آموزش ببینید، اما چنانچه وقت کافی ندارید می توانید این نوع خدمت را به عنوان یکی از خدمات تحلیل آماری با تعریف پروژه آماری از بخش خدمات سفارش دهید.

مفهوم روش دلفی با مثالی ملموس

با مثالی ساده روش دلفی را بهتر توضیح می‌دهیم. فرض کنید در تحقیقی می‌خواهیم میزان رضایتمندی گردشگران از مراکز خدماتی، تجاری و پذیرایی را بررسی کنیم اما شاخص‌های مشخصی برای شناسایی شیوه‎‌های ارتقای رضایتمندی گردشگران از مراکز خدماتی، تجاری و پذیرایی وجود ندارد. بر این اساس پس از طراحی پرسشنامه‌ای توسط تعدادی متخصص با نظرات متفاوت، پرسشنامه بین خبرگان انتخاب شده توزیع می‌شود و این مرحله تا زمانی که خبرگان به اجماع نظر برسد ادامه دارد و در نهایت مهمترین شاخص‌ها انتخاب می‌شود.

مراحل روش دلفی

مراحل به صورت اخلاصه در تصویر زیر نمایش داده شده اما در ادامه توضیح مختصری نسبت به هر مرحله ارائه گردیده.

1. بررسی ادبیات نظری مرتبط با موضوع

در این مرحله بعد از مشخص کردن هدف پژوهش، ادبیات موضوع پژوهش بررسی می‌شود و تمامی نظرات در مورد اهداف یادداشت می‌شود و تعدادی شاخص از بین این مطالعات انتخاب می‌شود.

2. انتخاب افراد متخصص برای طراحی اولیه پرسشنامه

در مرحله دوم برای طراحی پرسشنامه از تعدادی افراد متخصص در زمینه موضوع پژوهش با نظرات متفاوت استفاده می‌شود. تعداد افراد در این مرحله می‌تواند کمتر از 5 نفر باشد.

3. طراحی پرسشنامه با طیف لیکرت و تعدادی سوال بسته و باز

برای طراحی پرسشنامه مرحله اول باید تمام نظرات افراد متخصص در پرسشنامه بیاید. همچنین باید در انتهای پرسشنامه تعدادی سوال باز در حوزه انتخاب شاخص‌ها مطرح شود تا بتوانیم از نظرات سایر خبرگان در مرحله بعد نیز استفاده کنیم.

4. انتخاب خبرگان بین 10 تا 50 نفر برای تکمیل پرسشنامه

در مرحله چهارم روش دلفی اعتبار پژوهش تاثیر بسزایی دارد زیرا که در صورت انتخاب مشارکت‌کنندگانی با دانش و تخصص در حوزه پژوهش و تجربه کافی در این زمینه می‌توان به شاخص‌های معتبری دست پیدا کرد.

5. تکمیل پرسشنامه مرحله اول

در این مرحله از خبرگان خواسته می‌شود بر اساس اهمیت شاخص‌ها به آن‌ها امتیاز دهند. همچنین در صورتیکه نظرات متفاوتی در این زمینه دارند، موارد خود را مطرح کنند.

6. محاسبات مرحله اول

حال با استفاده از محاسبات مربوطه، شاخص‌هایی که امتیاز لازم را کسب نکرده‌اند از پرسشنامه حذف و با استفاده از سوالات باز و شاخص‌های جدیدی که خبرگان گفته‌اند به پرسشنامه اضافه می‌شود.

7. تکمیل پرسشنامه مرحله دوم

در این مرحله پرسشنامه اصلاح شده مجددا برای خبرگان ارسال می‌شود.

8. محاسبات مرحله دوم

این محاسبات مشابه محاسبات مرحله اول انجام می‌شود. در صورتی که در این مرحله خبرگان به اجماع نظر برسند، محاسبات تکمیل و تحلیل تمام می‌شود. در غیر اینصورت مرحله اصلاح پرسشنامه جدید و تکمیل و محاسبه آن تا زمانی که خبرگان به اجماع نظر برسند، ادامه می‌یابد.

9. ارائه شاخص‌ها و تحلیل آن

در این مرحله دیگر نه شاخصی اضافه و نه شاخصی از پرسشنامه کم می‌شود. شاخص‌های به‌دست آمده مهمترین معیارهایی هستند که از نظرات خبرگان حاصل شده‌اند.

روش دلفی فازی چیست؟

روش دلفی فازی شباهت زیادی به روش دلفی کلاسیک دارد و تنها تفاوت آن در فازی سازی جواب پاسخگویان است که این امر موجب می‌شود متغیرها به صورت کیفی تعریف شوند و این موضوع مزیت روش فازی نسبت به روش کلاسیک است. در روش فازی متغیرهای کیفی معمولا به صورت اعداد فازی مثلثی و یا ذوزنقه‌ای تعریف می‌شوند. فرض کنید اعداد قطعی به صورت اعداد فازی ذوزنقه‌ای مانند زیر تعریف شده باشد:

در این روش، میانگین نظرات در پرسشنامه اول و پرسشنامه دوم محاسبه می‌شود.

در این روابط Aⁱ بیانگر دیدگاه خبره i ام و A_m بیانگر میانگین دیدگاه‌های خبرگان است و سپس میانگین نظرات خبرگان را در هر دو پرسشنامه از هم کم می‌کنیم.

در نهایت اگراختلاف میانگین نظرات خبرگان در پرسشنامه اول و دوم بزرگتر از 0.2 می‌باشد، برای سومین بار فرآیند پرسشگری را تکرار می‌کنیم و این‌کار را تا ثابت شدن نظرات خبرگان ادامه می‌دهیم.

در صورتی که برای بررسی فرضیات خود پرسشنامه استاندارد ندارید، می‌توانید با راهنمایی مشاوران شرکت آمارپیشرو و با استفاده از روش دلفی، پرسشنامه‌ای برای بررسی فرضیات خود تدوین کنید.

نمونه پرسشنامه به روش دلفی

شناسایی شیوه های ارتقای رضایتمندی گردشگران از مراکز خدماتی، تجاری و پذیرایی در شهر مشهد